ANKARA – Eskişehir’de 12 Ağustos’ta 18 yaşındaki Arda K.’nin toplumsal medyada canlı yayın açarak bir çay bahçesindeki beş kişiyi bıçakla yaralamasının akabinde hücumun nedeninin ‘oyun bağımlılığı’ olduğuna yönelik tezler ortaya atıldı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş da saldırıyı ‘dijitalleşme ve oyun bağımlılığıyla’ ilişkilendirdi.
Göktaş yaptığı açıklamada “Aslında yaşadığımız bu olay dijital ve oyun bağımlılığının çocuklarımızın, gençlerimizin sıhhatini olumsuz etkilediğinin somut bir göstergesidir. Daha evvel de oyunların olumsuz tesirlerinin neden olduğu hadiselerle karşı karşıya kaldık. Bugün oyun bağımlılığı önemli bir sorun. Dün yaşanan bu olay, durumun vahametini ve aciliyetini bir defa daha ortaya koymuştur. Ailelerden de bu mevzuda iletiler alıyoruz. Geçtiğimiz mayıs ayında kamuoyuyla paylaştığımız Aile Aksiyon Planı’mızda da değerli yer verdiğimiz dijital bağımlılıkla çaba etmeye kararlıyız” sözünü kullandı.
Bakanın açıklamasının akabinde taarruzla bilgisayar oyunları ortasında kurulan münasebete uzmanlardan itiraz geldi. Bağlantıcı ve müellif Ümit Alan ile Yaşar Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Alper’e göre 1970’lerden bu yana yapılan bilimsel araştırmalarda bilgisayar oyunlarıyla saldırganlık ortasında bir alaka bulunamadı.
‘OYUNLARLA SALDIRGANLIK ORTASINDA BAĞLANTI KURAN BİR BİLİMSEL ÇALIŞMA YOK’
İletişim uzmanı ve Müellif Ümit Alan’a nazaran neredeyse 1970’lere kadar uzanan oyun oynamakla şiddet eğilimi ortasındaki ilgiyi ölçen araştırmalarda bugüne kadar direkt bir bağ kurulabilmiş değil.
Alan’ın aktardığına nazaran 2015 yılında Amerikan Psikoloji Birliği, oyun oynamak ile şiddet ortasında bir münasebet olabileceğine dönük bir çalışmayı referans alarak bir konum aldı ve oyun oynayanlarda şiddet eğilimi olabileceğini ima etti. Fakat çok sayıda akademisyen, Amerikan Psikoloji Birliği’nin referans aldığı çalışmada kullanılan usulün yanılgılı olduğunu tespit etti, bilgilerin de şeffaf olmadığı belirlendi. Bunun üzerine Amerikan Psikoloji Derneği, 2020’de durumunu güncelledi ve “Video oyunlarla ile saldırganlık ortasında direkt bağlantı kurabilecek bir bilimsel bulgu yok” kelamlarıyla alanda yaşanan gelişmeleri özetledi.
Alan, bilhassa oyun dalının büyümesi paralelinde araştırma sayısında da 1990’lar itibariyle önemli bir artış yaşandığını hatırlatarak hala bu iki durum ortasında direkt münasebet kurabilecek bir çalışmanın ortaya konmadığına dikkat çekti.
‘ŞİDDET EĞİLİMİNİ OYUN OYNAMA DEĞİL, DIŞLANMAK ARTIRIYOR’
Yaşar Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde öğretim üyesi Doç. Dr. Sinan Alper de Ümit Alan üzere görüntü oyunlarla saldırganlık ortasında bir ilgi olmadığını gösteren çalışmaları hatırlatıyor.
Alper, akılları karıştıran bir çalışmanın tesirini ve sonrasında yaşananları da şöyle aktarıyor:
“2000’lerin başında şiddet içerikli görüntü oyunlar ile gerçek hayattaki saldırganlık ortasında bir bağ olduğunu gösteren kimi çalışmalar yayınlandı. Bu durum, oyunlar ile saldırganlık ortasında bir ilgi varmış üzere genel geçer bir kabulün oluşmasına neden oldu. Lakin daha sonra arka arda daha kapsamlı ve boylamsal dediğimiz yani vakit içerisinde birebir gençlerin durumunu inceleyen deneyler ve çalışmalar yapıldı. Bu çalışmalar sonucunda iki değişken ortasında bir alaka olmadığı ortaya çıktı. Amerikan Psikoloji Birliği de bu çerçevede 2020’de bu ikisi ortasında bir irtibat olmadığını açıklayarak konumunu güncelledi.”
Kendisinin danışmanlığında hazırlanan bir tezde de bu mevzuda boylamsal bir araştırma yapıldığını aktaran Alper, tez öğrencisinin de çalışmasında 18-25 yaşındaki erkek iştirakçilerin uzun müddet takip edildiğini ve gerçek hayattaki saldırganlıkla oyun oynama sıklığı ortasında bir bağlantı bulunamadığını aktardı. Alper’in kelamını ettiği çalışmada oyunla değil ancak saldırganlıkla dışlanma hissi ortasında bir alaka bulundu. Çalışmaya e nazaran dışlanma hissi artıkça saldırganlık da artıyor.”
‘OYUN İLE SALDIRGANLIK ORTASINDA İLGİ KURMADA BİLİM DEĞİL, SEZGİLER DEVREYE GİRİYOR’
Alper’e gör bu tıp saldırganlıklar ‘oyun oynadı, oyunda gördüğünden etkilenip geldi bunu yaptı’ denerek kolaya indirgenecek bir durum değil. Okul içinde, konutta yahut genel manada gerçek hayatta saldırganlığı etkileyen çok farklı faktörler olduğunu aktaran Alper, aile dinamikleri, arkadaş etrafıyla kurulan münasebet ile kişilik özelliklerinin bu manada birinci anda akla gelenler olduğunu söz ediyor. “Oyunlarla saldırganlık ortasında neden bir alaka olduğu varsayılıyor?” sorusuna Alper, sezgileri işaret ederek şöyle karşılık veriyor:
“Saydığım bu listede oyun oynamakla saldırganlık ortasında bir alaka kuran çalışma yok, araştırma yapılmıyor değil, önemli araştırmalar yapılıyor. Buna karşın bir alaka bulunamadı. Bu kabulün nedeni bilimsel çalışmalardan fazla sezgiler. Bu ikisi ortasında bir korelasyon varmış üzere düşünüyorlar. Türkiye’de PUBG oyununu milyonlarca çocuğun oynuyor, lakin gidip birilerine saldırmıyor. Milyondan bir görülen bu örnek, görüntü oyunlarla saldırganlık ortasında bir ilgi olabileceğini değil, olmayabileceğini gösteriyor. Beşerler sezgisel olarak burada bir münasebet var hissine kapılıyor, lakin bilimsel çalışmalar burada bir münasebet olmadığını, kurulamadığını tekraren gösterdi.”
‘TEKNOLOJİ İLERLEDİKÇE ESKİ JENERASYONLAR PANİKLİYOR’
Doç. Dr. Alper yaşanan bu durumda biraz da teknolojik ilerlemeyle eski kuşakların bunu algılayışı ortasında bir ilgi olduğuna dikkat çekerek kitap ve radyo örneğini hatırlatıyor:
“Yapılan araştırmalar 18. yüzyılda kitapların, 1940’larda radyo bağımlılığının gençlerde olumsuz tesirlerinin konuşulduğunu gösteriyor. Bugün görüntü oyunları ve telefonları konuşuyoruz. Her yeni teknoloji panik getiriyor. Sonra daha yeni bir teknoloji geliyor. Sonrası yeni bir panik. Yani teknolojik gelişmelerden ötürü ahlaki paniğe kapılmak yeni bir şey değil. Bu biraz da teknoloji ilerledikçe eski kuşakların paniklemesinden kaynaklanıyor.”
Ne olmuştu?
12 Ağustos’ta Eskişehir’de 18 yaşında bir saldırgan, toplumsal medyada canlı yayın açarak sivilleri bıçakladı, beş kişiyi yaraladı. Gözaltına alındıktan sonra tutuklanan şüpheliden, Nazi sembolleriyle kaplı teçhizat çıktı.
Arda K’nin avukatı Samet Bey, müvekkilinin oyunlardan etkilenmediğini, ‘Nazi sempatizanı’ olduğunu belirtti. Avukat Samet Bey, toplumsal medya ve bağlantı kanallarından akınla ilgili yol ve usul öğrendiğini tabir ederek, müvekkilinin birebir vakitte akli istikrarıyla ilgili de teste alışılmış tutulacağını, daha evvelden isimli sicil kaydı olmadığını tabir etti. Eskişehir Valiliği de hücuma dair açıklamasında, şüphelinin Haziran’da 18 yaşını doldurduğunu ve daha evvelce isimli cürüm kaydı bulunmadığını belirtti.